کاربرد روش خوشه بندی دو مرحله ای برای بررسی اثر مدیریت حفاظتی جنگل های بلوط ایلام بر خصوصیات خاک

شناسایی تغییرات حاصل از تخریب و روش­های مختلف مدیریت بر منابع طبیعی می تواند به مدیران و برنامه ریزان کمک کند تا نتایج حاصل از تغییر کاربری اراضی، تخریب و مدیریت را شناسایی کرده و برای مواجه با آنها آماده باشند. در تحقیق حاضر سه منطقه در جنگل­های بلوط با شرایط دخالت و مدیریت متفاوت در شهرستان ایلام شامل مدیریت حفاظتی پنج ساله، مدیریت حفاظتی 20 ساله و بدون مدیریت یا تخریب شده در غرب ایران انتخاب شد. با استفاده از روش سیستماتیک- تصادفی در هر منطقه تعداد 50 قطعه نمونه 100 متر مربعی برداشت شد. سپس در مرکز هر قطعه نمونه اصلی سه نمونه خاک از عمق 0 تا 30 سانتی­متری برداشت و در نهایت یک نمونه ترکیبی به­عنوان نمونه خاک آن قطعه نمونه به آزمایشگاه منتقل شد. در ­این بررسی از روش خوشه­بندی دو مرحله­ای استفاده شد تا مهمترین عوامل مؤثر و مشترک بین هر خوشه از قطعات نمونه بر­اساس اهمیت و نیز جهت اثر آنها مشخص و به­عبارتی دیگر اثر مدیریت حفاظتی کوتاه­مدت و بلند­مدت در مقایسه با تخریب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی تعیین شود. نتایج نشان داد که پایین بودن مقدار ماده آلی و ازت آمونیمی و بالا بودن وزن مخصوص ظاهری و شوری مهمترین نشانه­های مشترک منطقۀ تخریب شده هستند. در منطقۀ مدیریت حفاظتی پنج ساله پایین بودن ماده آلی و ازت کل و بالا بودن ازت نیتراته مهمترین نشانه­های مشترک خاک پس از پنج سال مدیریت هستند. همچنین در منطقۀ مدیریت حفاظتی20 ساله، بالا بودن ازت آمونیمی، رس و فسفر قابل جذب، ماده آلی و ازت کل و پایین بودن آهک خصوصیات بارز مشترک هستند. به طورکلی نتایج تحقیق حاضر نشان داد که ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری و ازت شاخص­های مناسبی در ارزیابی تأثیر مدیریت بر اکوسیستم جنگلی بلوط غرب براساس خصوصیات فیزیکی- شیمیایی خاک محسوب می شوند.